Page 73 - Demo

#tarih 071en %u00f6nemli fark korteksin (beyin kabu%u011fu) daha geli%u015fmi%u015f olmas%u0131yd%u0131. Yakla%u015f%u0131k alt%u0131 milyon y%u0131l %u00f6nce bug%u00fcnk%u00fc insan %u00f6zelliklerine sahip ilk atalar%u0131m%u0131z olan insan%u0131ms%u0131lar (hominin) ortaya %u00e7%u0131kt%u0131. Ellerini kullanabilen insana en yak%u0131n canl%u0131 olan Homo habilis yakla%u015f%u0131k 2 milyon y%u0131l %u00f6nce ve Homo erectus 1,8 milyon y%u0131l %u00f6nce d%u00fcnya %u00fczerinde belirdi. Homo erectus%u2019un en %u00f6nemli %u00f6zelli%u011fi ayaklar%u0131 %u00fczerinde dik durabilmesi ve ellerini daha iyi kullanabilmesiydi. Bir %u00f6nceki yak%u0131n akrabam%u0131z olan Neandertal%u2019lerin ortaya %u00e7%u0131k%u0131%u015f%u0131 yakla%u015f%u0131k 230 bin y%u0131l %u00f6nceydi. Bilim insanlar%u0131n%u0131n 2017 y%u0131l%u0131nda Fas%u2019ta ger%u00e7ekle%u015ftirdi%u011fi kaz%u0131larda bulunan fosillerin as%u0131l atalar%u0131m%u0131z olan Homo sapiens%u2019e ve 300 bin y%u0131l %u00f6ncesine ait oldu%u011fu kan%u0131tland%u0131.1Bu insanlar ate%u015fi kullanabiliyor ve y%u00fcksek el becerisi gerektiren stratejik silahlar %u00fcretebiliyordu. Bunlar insan%u0131n beynini kullanarak ger%u00e7ekle%u015ftirdi%u011fi ilk %u00f6nemli faaliyetler olarak kabul edilebilir ve insanl%u0131k tarihinin avc%u0131-toplay%u0131c%u0131 olarak adland%u0131r%u0131lan d%u00f6nemini ba%u015flatm%u0131%u015ft%u0131r. Bizi daha iyi temsil eden modern Homo sapiens%u2019in varl%u0131%u011f%u0131 ise 40 bin y%u0131l %u00f6nceye dayan%u0131r. En yak%u0131n memeliler olan primatlar da d%u00e2hil olmak %u00fczere insan beynini di%u011fer t%u00fcm canl%u0131lardan ay%u0131ran en %u00f6nemli %u00f6zellik korteks (beyin kabu%u011fu) denilen b%u00f6lgenin di%u011ferlerine g%u00f6re daha geli%u015fmi%u015f olmas%u0131yd%u0131. %u00d6zellikle prefrontal korteks (PFK) denilen korteksin %u00f6n b%u00f6lgesi bu ayr%u0131m%u0131n en belirleyici k%u0131sm%u0131d%u0131r. Memeliler %u00e2leminde korteksi t%u00fcm beyin i%u00e7inde en geni%u015f yer kaplayan canl%u0131 insand%u0131r. PFK beynin %u00fcst bili%u015fsel i%u015flevleri aras%u0131nda yer alan iradi faaliyetler, planlama ve beynin limbik sistem denilen daha a%u015fa%u011f%u0131 b%u00f6lgelerinden gelen d%u00fcrt%u00fcsel uyar%u0131lar%u0131 analiz edip, yarar/zarar esas%u0131na g%u00f6re karar vererek davran%u0131%u015fa d%u00f6n%u00fc%u015ft%u00fcrme s%u00fcre%u00e7lerinde kritik bir role sahiptir. Bu s%u00fcre%u00e7ler sa%u011f kal%u0131m%u0131 s%u00fcrd%u00fcrme a%u00e7%u0131s%u0131ndan %u00f6nemli oldu%u011fu kadar kolektif bir toplumsal ya%u015fam%u0131n kurallar%u0131n%u0131 anlama ve uygulama bak%u0131m%u0131ndan da %u00f6nemlidir.%u0130nsanlar erken d%u00f6nem Homo sapiensiken yakla%u015f%u0131k 100 bin y%u0131l %u00f6ncesinden ba%u015flayarak kendi zihinlerinden ge%u00e7enleri derinlemesine d%u00fc%u015f%u00fcnebilmelerini sa%u011flayan bir beceri geli%u015ftirdi. B%u00f6ylece sadece ba%u015fkalar%u0131n%u0131n ne d%u00fc%u015f%u00fcnd%u00fc%u011f%u00fc hakk%u0131nda de%u011fil, ba%u015fkalar%u0131n%u0131n kendileri hakk%u0131ndaki d%u00fc%u015f%u00fcncelerini de anlayabildiler. Modern Homo sapiens kendimizi ge%u00e7mi%u015fte ve gelecekte d%u00fc%u015f%u00fcnebilme becerisi olan ve %u201cotobiyografik bellek%u201d olarak adland%u0131r%u0131lan %u00e7ok %u00f6nemli bir %u00f6zelli%u011fi geli%u015ftirdi. Otobiyografik belle%u011fin geli%u015fimi ile PFK%u2019nin %u00fcst yan alan%u0131n%u0131n (dorsolateral prefrontal korteks, DLPFK) primatlardan ayr%u0131 bir geli%u015fim s%u00fcreci izleyerek farkl%u0131la%u015fmas%u0131 aras%u0131nda bir ili%u015fki vard%u0131r. Bu s%u00fcre%u00e7 yakla%u015f%u0131k 12 bin y%u0131l %u00f6nce tamamland%u0131 ve s%u00fcrecin sonunda tar%u0131m devrimi ger%u00e7ekle%u015fti.2 Bunu milattan %u00f6nce 4000 civar%u0131nda yaz%u0131n%u0131n ve bundan yakla%u015f%u0131k 5450 y%u0131l sonra matbaan%u0131n bulunmas%u0131 izledi. %u0130nsan%u0131n beynini kullanarak %u00e7e%u015fitli faaliyetleri ger%u00e7ekle%u015ftirmesi insanl%u0131%u011f%u0131n geli%u015fiminde %u00f6nemli rol oynad%u0131. Yaz%u0131n%u0131n icad%u0131ndan matbaan%u0131n bulunmas%u0131na, bilgisayardan internete ge%u00e7i%u015f gibi geli%u015fmeler, insan%u0131n di%u011fer canl%u0131lara %u00fcst%u00fcnl%u00fc%u011f%u00fcn%u00fcn yolunu da a%u00e7t%u0131.